Το άγχος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα και αποτελεί σημαντικό μέρος της ζωής μας. Είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν επικείμενο κίνδυνο. Μας βοηθά να προσαρμοστούμε τόσο σε θετικά όσο και σε αρνητικά συμβάντα της ζωής μας (διάλυση μιας σημαντικής σχέσης, γάμος, γέννηση παιδιού, απώλεια εργασίας, εξετάσεις κ.α.). Αν δεν βιώναμε καθόλου άγχος, δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και να προσαρμοστούμε, καθώς δεν θα κινητοποιούμασταν απέναντι σε κινδύνους.
Μερικές φορές, αν και ο κίνδυνος έχει περάσει, το σώμα εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας και τότε το άγχος βιώνεται ως κάτι αρνητικό και δυσάρεστο.
Κάποιοι άνθρωποι βιώνουν έντονο άγχος σε καταστάσεις που δεν είναι απειλητικές ή άγνωστες ή μπορεί και να εξακολουθούν να βιώνουν άγχος ενώ ο κίνδυνος έχει περάσει. Μολονότι όμως ο πραγματικός κίνδυνος δεν υφίσταται πλέον, το σώμα αντιδρά σε αυτές τις καταστάσεις με ό,τι αποκαλούμε σωματικά συμπτώματα του άγχους, τα οποία θα εξετάσουμε με λεπτομέρεια σε λίγο. Βεβαίως, όσο περισσότερο αισθανόμαστε έτσι, τόσο το άγχος επεμβαίνει στη ζωή μας και εξελίσσεται σε ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα.
Εάν ένα άτομο βιώνει έντονο άγχος σε καταστάσεις που δεν είναι απειλητικές ή σε συγκεκριμένες καταστάσεις, τότε είναι πιθανό το άγχος να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Αντί να λειτουργεί βοηθητικά, να εμποδίζει τη ζωή του.
Υπάρχουν διάφορα είδη διαταραχών άγχους, όπως μπορείτε να δείτε παρακάτω:
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από υπερβολικό άγχος και ανησυχία για καθημερινά γεγονότα και καταστάσεις (όπως η εργασία, η σχολική επίδοση). Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία. Μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα όπως: νευρικότητα ή υπερένταση, ευερεθιστότητα, εύκολη κόπωση, μυϊκή τάση, διαταραχή του ύπνου και δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει.
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από επανειλημμένες απροσδόκητες προσβολές πανικού. Η προσβολή πανικού χαρακτηρίζεται από έναν έντονο φόβο ή έντονη δυσφορία που κορυφώνεται μέσα σε λίγα λεπτά. Το άτομο μπορεί να εκδηλώσει έντονα συμπτώματα όπως: τρέμουλο, ρίγη, εφίδρωση, ταχυκαρδία, αίσθημα δύσπνοιας, αίσθημα πνιγμονής, ναυτία και αίσθημα ζάλης. Τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται αιφνίδια, το άτομο μπορεί να ανησυχεί ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές πανικού ή νομίζει ότι θα χάσει τον έλεγχο, ότι τρελαίνεται ή φοβάται ότι θα πεθάνει.
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από τον έντονο και επίμονο φόβο ταπείνωσης ή αμηχανίας για μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο εκτίθεται σε πιθανό εξονυχιστικό έλεγχο από τους άλλους. Πιο συγκεκριμένα όταν το άτομο καλείται να ενεργήσει μπροστά σε κοινό (π.χ. κάνοντας μια ομιλία), ή εκτίθεται σε άγνωστα άτομα ή σε πιθανή κριτική (π.χ. έχει μια συζήτηση) και όταν παρατηρείται (π.χ. όταν τρώει ή πίνει). Σε αυτές τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις το άτομο φοβάται ότι θα ενεργήσει με τέτοιο τρόπο ή θα εμφανίσει συμπτώματα άγχους που θα αξιολογηθούν αρνητικά. Το άτομο αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις ή τις υπομένει με πολύ έντονο άγχος.
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από το φόβο ή το άγχος του ατόμου να βρεθεί σε μέρη ή καταστάσεις όπου η διαφυγή του είναι δύσκολη ή όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα να του παρασχεθεί βοήθεια σε περίπτωση που έχει συμπτώματα τύπου πανικού ή άλλα συμπτώματα ανικανότητας ή συμπτώματα που θα τον ντροπιάσουν. Ένα άτομο με αγοραφοβία αισθάνεται άγχος όταν βρίσκεται μέσα σε πλήθος, όταν είναι έξω από το σπίτι μόνο του, όταν στέκεται στην ουρά, όταν βρίσκεται σε κλειστούς χώρους (π.χ. μαγαζιά, θέατρα, κινηματογράφοι), όταν βρίσκεται σε ανοιχτούς χώρους (π.χ. χώροι στάθμευσης, αγορές) και όταν ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο, αεροπλάνο και πλοίο. Το άτομο αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις, απαιτεί την παρουσία ενός συντρόφου ή τις υπομένει με έντονο φόβο ή άγχος.
Άλλες μορφές άγχους είναι:
Στη διαταραχή αυτό το άτομο εμφανίζει επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες οι οποίες βιώνονται ως εισβολή και του προκαλούν έντονο άγχος ή δυσφορια. Βιώνει αυτές τις σκέψεις ως ακατάλληλες και παρείσακτες, με αποτέλεσμα το άτομο να προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις καταστείλει με κάποια άλλη πράξη ή σκέψη. Το άτομο μπορεί είτε να είναι σίγουρο ότι οι σκέψεις του είναι αληθείς είτε να αναγνωρίζει ότι οι σκέψεις αυτές μπορεί να μην αληθεύουν. Καταβάλλει προσπάθεια να εξουδετερώσει τις σκέψεις αυτές με επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ. τακτοποίηση, πλύσιμο χεριών, έλεγχος) ή νοερές πράξεις (π.χ. προσευχές, μέτρημα, επαναλήψεις φράσεων ή λέξεων), τις οποίες νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει ως απάντηση σε μία σκέψη ή σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες που πρέπει να εφαρμόζονται πιστά. Οι συμπεριφορές αυτές έχουν ως στόχο να μειώσουν τη δυσφορία ή να αποτρέψουν την πραγματοποίηση κάποιου γεγονότος ή κατάστασης που το άτομο βλέπει με τρόμο.
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από την έντονη πεποίθηση του ατόμου ότι πάσχει ή ότι κολλάει μια σοβαρή νόσο. Υπάρχει υψηλό επίπεδο άγχους για την υγεία και το άτομο εύκολα πανικοβάλλεται για την κατάσταση της υγείας του. Το άτομο συνήθως εμφανίζει υπερβολικές συμπεριφορες όπως το να ελέγχει συνέχεια το σώμα του για σημάδια της ασθένειας ή να πραγματοποιεί συχνές επισκέψεις σε γιατρό ή να υποβάλλεται συχνά σε διαγνωστικές εξετάσεις ή να αποφεύγει τα ραντεβού με τους γιατρούς και τα νοσοκομεία.
Αρχικά είναι πολύ σημαντικό το άτομο να αναγνώρισει και να αποδεχτεί τη δυσκολία που αντιμετωπίζει και να εντοπίσει πως το άγχος τον δυσκολεύει και τον εμποδίζει στη ζωή του. Με τη βοήθεια του ειδικού ψυχικής υγείας, αφού εντοπιστούν οι δυσκολίες, μπορούν από κοινού να βρουν νέους αποτελεσματικότερους τρόπους διαχείρισης του άγχους, έτσι ώστε να μειωθεί σημαντικά η συχνότητα κι η ένταση του.
Η εφαρμογή της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Ψυχοθεραπείας στη θεραπεία των διαταραχών άγχους έχει δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα και υψηλά ποσοστά θεραπευτικής αποτελεσματικότητας.
Το παρόν άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν.